پرهیز از خودآرایي و تبرّج:

یکي از ویژگي هاي مهم زنان، خص یصه تبرّج و خودنمایي است که به صورت غریزي در آنان وجود دارد. این خصیصه از نظر منابع اسلامي نیز مورد تأیید است؛ از آن جمله، سخن امیرالمؤمنین علي علیه السلام که مي فرماید: «خداوند زنان را از سرشت مردان آفریده؛ ازاین رو، تمام همت خود را در جذب مردان و نزدیک شدن به آنان صرف مي کند» (کلیني، 1407ق، ج 5، ص 337).

این مسئله از نظر علم روان شناسي نیز به اثبات رسیده است. جینیا لمبروزو، روان شناس ایتالیایي، در این باره مي گوید: «یکي از تمایلات عمیق و آرزوهاي اساسي زن آن است که در چشم دیگران اثري مطلوب بخشیده و به وسیله حسن قیافه و زیبایي اندام، موزون بودن حرکات، خوش آهنگي صدا، طرز تکلم و بالاخره شیوه خرام خود مطبوع طباع واقع گشته، احساسات آنها را تحریک نموده و روحشان را مجذوب سازد» (لمبروزو، 1369، ص 42). ازاین رو، آموزه هاي اسلامي از این ویژگي زن غفلت ننموده و با دستورات مکرر مبني بر زینت داشتن و آرایش نمودن زن براي همسرش در محیط منزل، به این غریزه پاسخ مناسب داده است (صدوق، 1376، ص 396).

اما ازآن رو که ممکن است این ویژگي، زن را به سوي افراط در تبرج بکشاند و به سمت خودنمایي و به نمایش گذاشتن جاذبه هاي جنسي خود در برابر نامحرم سوق دهد، قرآن کریم در دو آیه (احزاب: 33؛ نور: 60) ضمن سخن گفتن از تبرّج و خودنمایي زنان، آن را محدود به محیط خانواده و همسر کرده و تأکید مي کند: «و در خانه هاي خود بمانید و همچون جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید) (احزاب: 33).

آزاد بودن زن در خودآرایي و به نمایش گذاردن جذابیت هاي زنانه، مي تواند عاملي براي ایجاد اختلالات رواني در زن شود. به تعبیر برخي نویسندگان:

وقتي زن مکشوف و آرایش کرده در بین مردان ظاهر مي شود، طبعا عده اي خوششان مي آید و او را مورد تکریم و تحسین (ظاهري) قرار مي دهند. به همین دلیل، دایم سعي مي کند وضع ظاهري خود را طوري قرار دهد که بیشتر مورد پسند آنها واقع شود. معمولاً این گونه زنان و دختران براي اینکه زیباتر شوند هر روز وقت زیادي را صرف آرایش و تقلید از مدهاي جدید مي نمایند. این روند مي تواند ناراحتي هاي رواني زیادي براي آنان ایجاد کند؛ زیرا به دلیل اینکه همیشه کارها به دلخواه پیش نمي رود، باعث بروز نگراني هایي براي آنها مي شود.

براي مثال، این تصور که آیا با صرف این همه وقت و هزینه مالي توانسته اند جلب نظر دیگران بکنند و مورد پسند آنان واقع شوند یا بعکس، مورد تمسخر و تحقیر آنانند، مي تواند دایم ذهن آنها را به خود مشغول کند و آنها را به موجوداتي نگران تبدیل نماید. دلیل دیگري که مي تواند به نگراني آنها بیفزاید این تصور است که هر لحظه ممکن است رقیبي زیباتر از راه برسد و شکار آنها را برباید. و سرانجام، دلیل دیگري که باعث ناراحتي و استرس براي آنها مي شود این است که مي بینند به مرور زمان، از زیبایي هایشان کاسته مي شود و زنان جوان تر و زیباتر جاي آنها را مي گیرند و نقش آنها را در ربودن دل ها کمتر مي کنند (رجبي، 1383).

این گونه است که افراط در خودنمایي با مصادیق متعددش مي تواند تعادل روحي رواني زن را بر هم زده و آرامش را از او سلب نماید. اکنون با توجه به این توضیحات، فلسفه توصیه اسلام به حجاب و پوشش مناسب زن در مقابل نامحرم روشن مي شود؛ زیرا حجاب سبب ایجاد آرامش در زن و برحذر ماندن از بسیاري از نگراني ها مي شود.

مصادیق تبرج:

ـ پوشیدن لباس هاي نازک و بدن نما: در روایت وارد شده: «هر که لباسش نازک است دینش نازک است» (ابن شعبه حرّاني، 1382، ص 173).

ـ پوشیدن لباس هاي تنگ و چسبان، به گونه اي که حجم بدن را کاملاً نمایان مي سازد: سزاوار نیست براي زن که هنگام خروج از منزل لباسش را جمع و فشرده کند، به گونه اي که برجستگي هاي بدن او پیدا باشد یا خود را معطر کند (کلیني، 1407ق، ج 5، ص 519).

لازم به ذکر است که «جمر»، هم به معناي جمع کردن و به هم گره زدن و اجتماع است (ابن منظور، 1414ق، ج 4، ص 144) و هم به معناي معطر کردن (فراهیدي، 1409ق، ج 6، ص 121)، و این روایت تحمل بار معنایي هر دو را دارد؛ چون هر دو از مصادیق بي حجابي است.

ـ پوشیدن لباس هایي که به سبب رنگ خاص و یا ویژگي دیگر باعث جلب توجه نامحرم شود (صدوق، 1413ق، ج 3، ص 390).

ـ

پیشنهادات 

در پایان، پیشنهادهایي براي تقویت حیا در جامعه اسلامي ارائه مي شود:

ـ دولت با استفاده از ظرفیت عظیم حوزه هاي علمیه و سایر مراکز آموزشي نظیر دانشگاه ها، نهادهاي متولي فرهنگ دیني، به تدوین سند راهبردي سبک زندگي در حوزه هاي مختلف علمي و عملیاتي اقدام نماید؛

ـ صداوسیما با ساخت برنامه هاي جذاب و پرمحتوا، مقایسه اي میان سبک زندگي اسلامي و غربي در زمینه هاي مختلف به عمل آورد؛

ـ رسانه ها با فرهنگ سازي مناسب در راستاي تقویت حیا در خانواده ها و جامعه اسلامي درصدد بازسازي ارزش هاي دیني در این رابطه برآیند؛

ـ در راستاي ترویج فرهنگ حیا و عفاف در جامعه، فیلم هاي مناسبي ساخته شود و از ساخت و پخش برنامه ها و فیلم هایي که در راستاي تضعیف فرهنگ حیا و عفاف گام برمي دارد، از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برخورد جدي صورت گیرد.

ـ حوزه هاي علمیه در تدوین سبک زندگي اسلامي از طریق استخراج این سبک از آموزه هاي دین اسلام و متناسب با آن، نسبت به تهیه کتاب ها، کتابچه ها، مقالات، بروشورها و… در فراخور فهم و حوصله اقشار مختلف جامعه و در گروه هاي سني مختلف اقدام نمایند؛

ـ مراکز و نهادهاي مختلف آموزشي در راستاي تقویت فرهنگ حیا در بین دانش آموزان و دانشجویان از طریق فرهنگ سازي صحیح در میان آنها تلاش نمایند.

منبع : اختصاصی راسخون.نويسنده: مصطفي زماني