حقوق گلهای زندگی در اسلام

نگارنده:

راحله مجتهدی زاده

مقدمه

بحثی را که برای  شما عزیزان مطرح می کنیم راجع به حقوق در اسلام می باشد، بحثی است بسیار ارزنده و مفید  برای همه ، و امیدوارم پروردگار عالم عنایت کند و حضرت بقیّه الله عجل الله تعالی فرجه الشریفلطفی نماید و تا آخر این سال تحصیلی بتوانم این بحث را به جایی برسانم و من خیال می کنم اگر پروردگار  عالم عنایت کند و این بحث به جایی برسد ، بحث مفید و ارزنده ای برای همه است و امیدوارم این خیال مطابق با واقع قرار گیرد.

از نظر قرآن و روایات اهل بیت(ع) و همچنین از نظر تاریخ و تجربه اثبات شده که پدر و مادر دخالت مؤثر در سرنوشت اولاد دارند چه کودک و چه نوجوان و چه جوان . لذا با توجه به اهمیت دوران کودکی و شکل گیری پایه و اساس فرد در این دوران ،به بررسی حقوق کودک در اسلام و حقوقی که کودک  در اسلام و حقوقی که کودک بر گردن پدر و مادر دارد می پردازیم امید است مفید فایده قرار گیرد.

فرمان حقوق کودک در اسلام

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آلهدربارة کودکان و خردسالان به اولیا آنها می گوید:

«اَحبّوا الصَبیان ارحمو هم،و اذ وَعَد تُمُوهم شیيا، فَغَوالهم . فَاِنَّهُم لا یَرَونَ اِلّا اِنَّکم ترزقُو نهم.»[1]

رسول خدا  صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند : به کودکان محبت کنید و نسبت به آنها ترحم نمایید وقتی به آنها وعده دادید وفا کنید . زیرا آنها جز اینکه شما را روزی دهندة خود می بینند تصور دیگری ندارند.

و نیز علی بن الحسین امام سجاد علیه السلام دربارة حق فرزند می گوید:

«وَ اَمّا حقُّ وَلَدِکَ : فَاِن تعلم اَنَّهُ مِنکَ، و مُضافُ اِلیکَ فی عاجلِ الدنیا بخیرهِ و شرِه، و اِنّک مسئولُ عما و لیتهِ مَن حُسنُ آلماءب ، والِد  بماله علی ربه عزوجل  و المعونه علی طاعتهِ، فاعمَل فی امره عمل من یعلم انّه مثاب علی الاحسان الیه معاقب علی الاِساله الیهِ.»[2]

امام سجاد فرمودند:و اما حق فرزند تو این است که بدانی او از تو ،و پیوسته به تو در خیر و شر امر دنیا ست؛ و تو ، مسئول او از لحاظ نیک ادب کردن و راهنمایی به پروردگارش و کمک به طاعت او هستی . پس عمل تو دربارة او عمل کسی باشد که می داند در احسان به او مثاب و در مسامحه و بدی نسبت به او کیفر می بیند.

این دو حدیث به ضمیمه بسیاری از احادیث دیگر ، فشرده ای  از حقوق کودکان در اسلام بازگو می نماید. که چگونه باید این حقوق اجرا گردد.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در یک جمله کوتاه و فشرده بالا، حقوق کودکان را با تعبیر محبت و ترحم به آنها خلاصه فرموده است: ترحم به یک فرد ، متضمن اجراء تمام حقوق و مزایا دربارةاو می باشد. و امام سجاد علیه السلام نیز در روایت فوق به پدران یاد آور گردیده است که خیر و شر فرزند در دنیا به او بستگی دارد، و او مسئول دین و ادب فرزند و احسان به کودک خود می باشد. بنابراین پدر مهمترین مسیولیت را نسبت به کودک خود دارد. و چون محبوبترین موجود نزد خدا کودکان هستند، پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ، فرمودند:

:«اِنَّ اللهَ لا یَغضَبُ لِشیِ کَغَضَبِهِ بِلنساءو الصَّبیان.»[3]

خداوند خشم نمی گیرد برای چیزی مانند خشمی که او را به خاطر زنان و کودکان می گیرد.

اسلام برای آنکه توجه مردم را نسبت به کودک جلب نماید ، ریاضت و مجاهدت مربیان در راه  تربیت و حسن ادارةزندگی و ایجاد رفاه و آسایش و تأمین حوائج کودکانشان را از جملة عبادت و جهاد در راه خدا می داند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند:«یَومَ مِن والِ عادلِ اَفضَلِ مِن عبادهِ سبعینَ سنهِ، ثُم قالَ اِلّا کُلُکُم راعَ و کُلُکُم مسئولُ عَن عیبه و لیس مِن عیبهَ و لیسَ مِن اشتغُل با صلاحِ نفسِهِ فقط و لامن صَبرِ علی الاذی کمن رفَهِ نفسهِ و اراحما، فَتعلساهِ الهلِ و الو لد بمنزلهِ الجهادَ فی سبیل الله ».

(یک شبانه روز از زندگانی والی و سرپرست عادل – که حقوق هر کسی را به آنان اعطاء می کند- برتر از هفتاد سال عبادت و پرستش و نیایش خداوند است.

سپس رسول خدا  صلی الله علیه و آله فرمودند: هان ای مردم ! همة شما نگاهبانان و شبانید، و همة شما دارای مسئولیت و رسالت نسبت به رعیت و زیر دستان خود می باشید. آنکه به اصلاح خود و دیگران سرگرم است همانند کسی نیست که صرفاً به اصلاح خویش مشغول  می نشیند. و کسی که رنج و آزار دیگران را به دوش می کشد و آنرا تحمل می نماید ، همانند کسی  نیست که عوامل رفاه و آسایش و تن آسانی خود را فراهم می سازد. مقاسات و تحمل زندگی خانواده و فرزند بمنزله جهاد و کوشش در راه خدا است.

این حدیث بازگو کننده حقیقتی است که از جهات مختلف جالب توجه می باشد . بی تفاوتی اولیاءامور و بویژه پدر و مادر نسبت به اداء حقوق فرزند در این روایت سخت نکوهش شده است و رسالت و مسئولیتی را متوجه اولیاءاطفال و همه سرپرستان به زیر دستان می نماید که حقوق همة آنها را به آنها اعطاء نمایند، و شانه از زیر بار سنگین و دشوار وظیفه سرپرستی خالی نکنند.

[1] - تفضیل وسایل الشیعه ،ج 3، ص134،مجعه البیضاءِ، ج2، ص237.
[2] -تفضیل وسایل الشیعه ج 4،ص135. محجه البیضاء،ج2،ص 241.
[3]  تفضیل وسائل الشیعه،ج 3، ص135.

ادامه