بد خلقی:
بد خلقی و بد رفتاری با مردم روابط اجتماعی را به هم ریخته و موجب خواری و پستی می شود . امام علی (ع) می فرمایند : « چه بسیار عزیزی که بد خلقیش او را ذلیل و خوار نموده و چه بسا ذلیلی که بر اثر خوش اخلاقی عزیز شده است . » ( میزان الحکمه ، شماره 4987)
تند خویی در قرآن و روایات :
قر آن کریم در سوره قلم آیه 10-13 صفات نه گانه ناپسندی را برای مشرکان و تکذیب کنندگاه پیامبر ذکر کرده است :« پیروی مکن ذاز کسی که بسیار سوگند یاد می کند ، پست است ، عیبجو و سخن چین ، مانع کار خیر ، ، تجاوزگر ، گناهکار، کینه توز ، خشن و بد نام است . »
قر آن کریم یکی از عوامل موفقیت پیامبر اکرم (ص) را مهربانی و خوش خلقی آن حضرت می داند و می فرماید : اگر تند خو و خشن بودی مردم از اطراف تو پراکنده می شدند . ( آل عمران -159) عدم انعطاف و برخورد با تحکم و زور گویی مردم را فراری می دهد .
بد خلقی عامل تنفر مردم است ، اختلال در امور می آورد ، خانواده ها را متلاشی نموده و آرامش روحی را سلب می کند ، انسان را در معرض تهمت قرار می دهد ، دوستان را می گریزاند ، زندگی را دشوار کرده و فشار قبر و عذاب اخروی در پی دارد . به رسول اکرم (ص) گفته شد : فلان زن ، روز ها را روزه می دارد و شبها را با عبادت خدا می گذراند ، اما تند خو ست و همسایگان خود را با زبان آزار می دهد . فرمود : « خیری در او نیست او اهل آتش است . » ( محجه البیضاء ، فیض کاشانی 5 /90)
آثار بد خلقی :
امیر مومنان (ع) می فرمایند:« بد خلقی نزدیکان را پراکنده و بیگانگان را می رنجاند . »( غررالحکم ، شماره 5593)
امیر مومنان (ع) می فرماید : « کسی که بد خلقی کند رزقش اندک و تنگ می شود . »(غررالحکم ، شماره 8023)
امام صادق (ع) می فرماید : « کسی که بد خلق است ، خود را عذاب می دهد . »(الکافی 2/ 324)
رسول خدا (ص) فرمود : « هنگامیکه خدا ایمان را آفرید به خدا گفت ، مرا تقویت کن ، خدا آن را به خوش خلقی و سخاوت تقویت کرد و هنگامیکه کفر را آفرید ، گفت : خدایا مر ا تقویت کن ، خدا او را به بخل و بد خلقی تقویت کرد . » (المحجه البیضاء5/90)
این حدیث دو صفت خوش خلقی و سخاوترا نشانه ایمان و دو صفت بد خلقی و بخل را نشانه کفر می داند .
آثار فراوانی بر خوش خلقی مترتب است که در روایات آمده است عمر طولانی ، برکت مال ، تخفیف در حساب ، تکفیرگناهان ، جذب دوستان ، ثواب اخروی ، سنگینی میزان ، کمال دین ، شباهت به پیامبر اگرم (ص) بر خورداری از شفاعت و دوستی مردم بخشی از این آثار است .
بروز بد خلقی :
بد خلقی ، صفت رذیله ای است که در چهره ، گفتار ، اعمال و رفتار ظاهر می شود ، مرحوم نراقی در این را بطه می نویسد : « سوء خلق عبارت است از ترش رویی ، بد زبانی ، آزار دیگران و امثال آن ، حسن خلق از نتیجه ها بردباری و سوء خلق از نتیجه های خشم و غضب است . » ( جامع السعادات 1 /341)
1- بد خلقی گفتاری :
قرآن کریم ، طی چندین آیه مردم را از گفتار خشن و ناپسند باز داشته و در مقابل به گفتار نیک و پاکیزه دعوت می کند . « با مردم با زبان خوش سخن بگویید .» (بقره -83)
در روایات داریم ، بر سخن نیکو 5 اثر مترتب است. امام سجاد (ع) می فرمایند : « سخن نیکو مال را افزایش داده ، رزق را رشد می دهد ، مرگ را به تاخیر می اندازد ، انسان را نزد خانواده اش محبوب می کند و در نهایت او را بهشتی می گرداند . »( بحار الانوار 71/310)
افراد تند خو در گفتار ، دچار ناسزا گویی ، نکوهش ، سرزنش ، فحاشی ، عیب جویی ، استهزاء ، تهمت و راز گشایی می شوند . افراد بد خلق ، دچار بد زبانی شده و ناخواسته به گناهان دیگر ، کشیده می شوند . زبان پل دو طرفه ای است که از یک سو به دل و از یک سو به ظاهر مرتبط است. زبان ترجمان خلق و خوی درونی افراد است ، باید زبان را به کلام نیکو عادت دا تا مانع بروز بد خلقی از طریق این عضو شود . ایر مومنان علی (ع) می فرمایند : « زبانت را به سخن نیکو عادت ده ، تااز ملامت و سر زنش ایمن باشی . » (بحار الانوار 71 /310)

2- بد خلقی رفتاری
تند خویی گاهی در رفتار و برخورد با مردم بروز می کند ، چهره خشمناک و عبوس ، ایماء و اشاره ، برخورد متکبرانه با دیگران از مظاهر آن است ، مسلمانان باید گشاده رو ، متواضع و با لبخند باشد . گاهی افراد تند خو ، کلامی به زبان نمی آورند ی از بد زبانی بد تر است . بر خی افراد محیط خانه را س. اما آنچنان با چهره گرفته و رفتار ناشایست با دیگران مواجه می شوند که گاهرد می کنند ، در برخورد با همسر و فرزند عبوس و گرفنه هستند . از حد اقل های آداب اسلامی بر خوردار نیستند . روابط صمیمانه و محبت آمیز با مردم ، پایه های دوستی را ماندگار و محکم می کند ،  رابطه عاطفی از نخستین نیاز های انسان است . بر خی پدران فکر می کنند تامین نیاز های مادی خانواده کافی است . چنین نیست ، نیاز اعضاء یک خانواده به کحبت و دوستی و بر خورد صمیمی بیش از نیاز های مادی است ، فرزندانی که کمبود عاطفی دارند در بزرگی دچار سر خوردگی می شوند . رسول خدا (ص) می فرمایند : « شما نمی توانید مردم را با مالتان جذب کنید و در آنان نفوذ کنید پس با آنان با چهره گشاده و برخورد نیکو مواجه شوید . » ( الکافی 2/ 103) تاثیر یک لبخند و مصافحه در جذب دیگرا گاه بیشتر از هزینه کردن پول های گزاف است. امام باقر (ع) می فرمایند :« نیکی به مردم و گشاده رویی ، باعث کسبمحبت و ورود به بهشت است. بخل و گرفتگی چهره باعث دوری از خدا و ورود به جهنم است . » ( الکافی 2 /310)
شخصی محضر رسول خدا (ص) رسید ، عرض کرد : ای رسول خدا مرا موعظه کنید ، فرمود : « برادر مسلمانت را با روی گشاده ملاقات کن .»       ( بحارالانوار 74/171)
درمان بد خلقی :
همانطور که اشاره شد ، بد خلقی گاهی در رفتار است گاهی در گفتار ،در هر دو بخش باید با اندیشیدن در آثار منفی آن و تفکر در آیات و روایات با آن مبارزه کرد . قر آن کریم هم به رفتار شایسته توصیه می کند ، هم گفتار شایسته ،دقت و تدبر در این آیات و سعی در به کار بستن آنها ، صفت بدخلقی را به تدریج از بین می برد ، برخی از آیات در این رابطه عبارتند از :
1- تواضع با مردم :« بندگان ممتاز خدای رحمان فروتنانه بر زمین راه می روند . » ( فرقان /63)
2- برادری و دوستی :« مومنان فقط برادرند ، پس میان آنها صلح برقرار کنید . » (حجرات /10 )
3- اعتدال در راه رفتن و صدا :« در راه رفتنت معتدل باش و صدایت را فرو بیار. »( لقمان /19)
4- شرح صدر و دریادلی :« آیا کسی که خدا سینه اش را برای اسلام گشاده است و بر فراز نور قرار گرفته ( مانند سخت دلان ) است . ( زمر /22)
5- انتخاب سخن بهتر : « به بندگانم بگو در هنگام سخن گفتن ، سخن بهتر آورند » ( اسراء /53)
6- پاسخ بهتر در ابراز سخن مردم :« هرگاه درو و تحیتی به شما گفته شود ، بهتر پاسخ گویید یا همانند آن پاسخ دهید .» (نساء /86)