شهید از منظر آیات و روایات:

خداوند در قرآن کریم در سوره آل عمران می¬فرماید: «ولا تحسبنّ الذین قتلوا فی سبیل ا… امواتاً بل احیاء عند ربهم یرزقون فرحین بما آتاهم من فضله و یستشهدون بالذین . در این آیات، خداوند می-فرماید: مرده مپندارید کسانی که در راه خدا کشته می¬شوند، بلکه زنده¬اند و نزد خدای خود روزی می¬برند، خداوند بعد از این که می¬فرماید: شهیدان را مرده مپندارید اشاره می¬کند به اینکه شهیدان زنده¬اند و نزد پروردگارشان روزی می¬خورند (عند ربهم یرزقون) که در این قسمت از آیه به ارتزاق شهیدان اشاره شده است، لذا اگر نوعی حیات مجازی برای شهیدان فرض نماییم با ارتزاق منافات دارد. پس باید حیات را حقیقی در نظر گرفت، زیرا ارتزاق از ویژگی¬های موجود زنده و حقیقی است و چون خداوند درباره شهیدان گفته است که نزد پروردگارشان ارتزاق می¬کنند، لذا شهید نمی¬تواند زنده حقیقی نباشد.
در این آیات، سپس خداوند می¬فرماید: شهدا به خاطر آنچه که خداوند از فضل خود به آن¬ها ارزانی نوده است خوشحال و شادمانند و در تفسیر مجمع¬البیان آمده است که این خوشحالی و شادمانی به خاطر نعمت¬های بهشتی است که خداوند نصیب¬شان نموده است و برخی نیز گفته¬اند این خوشحالی به خاطر رسیدن آن¬ها به مقام حقیقی ولایت و عبودیت است. در ادامه آیات آمده است که: شهدا به آن مؤمنانی که هنوز به آن¬ها نپیوسته¬اند و بعد در پس آن¬ها به راه آخرت خواهند شتافت مژده و بشارت می¬دهند که از مردن نترسید و از خوف از دست دادن متاع دنیا غم مخورید و آن¬ها را به فضل و نعمت خدا بشارت می¬دهند و این که خداوند اجر اهل ایمان را ضایع نمی¬کند، بنابراین شهدا به واسطه نعمت¬های خدادادی مسرور و خوشحالند و می¬خواهند این خوشحالی را با دیگران که به آن¬ها ملحق می¬شوند تکمیل نمایند و مایلند که به آن¬ها بشارت داده شود که ترس و اندوهی به خود راه ندهند.
در تفسیر مجمع¬البیان برای این موضوع سه دلیل ذکر نموده¬اند:
1- شهدا از وضع برادران مؤمن خود که در دنیا زنده¬اند و در راه خدا به جهاد مشغول هستند اظهار سرور می¬نمایند.
2- قول دوم این است که نامه¬ای به شهیدان ارائه می¬شود که در آن اسامی برداران ایمانی آن¬ها که به درجه شهادت نایل و به آن¬ها ملحق خواهند شد ثبت است و شهیدان با دیدن این اسامی خوشحال خواهند شد.
3- مراد از «لم یلحقوا بهم» مؤمنانی هستند که در فضل و مقام به آنها نرسیده¬اند، ولی به واسطه ایمان، مقامی عظیم دارند.
در همین رابطه حدیثی از پیامبر(ص) نقل گردیده است که بی¬مناسبت نیست آن را ذکر نماییم و آن این است که از پیامبر(ص) نقل شده است که شهید دارای سه خصلت است، با ریختن اولین قطره خون شهید همه خطاها و گناهانش بخشیده و نادیده گرفته می¬شود و دیگر این که جایگاه خود را در بهشت می بیند و از همسران بهشتی اختیار می¬کند و همچنین از فزع اکبر «گریه و زاری» و عذاب قبر در امان است و از لباس¬های بهشتی بر او می¬پوشانند. این حدیث و امثال آن دالّ بر جاودانگی و جایگاه رفیع و حیات حقیقی شهیدان را دارد. در حدیث دیگری از پیامبر(ص) نقل شده است که رسول اکر(ص) در روز اُحد بالای سر «مصعب بن عمیر» ایستاد و برای او دعا کرد و سپس گفت: رسول خدا گواهی می¬دهد که شهدا شاهدان من نزد خدا در روز قیامت هستند. بیایید و ایشان را زیارت کنید، بر ایشان سلام کنید که سوگند به آن که جانم در دست اوست هیچ کس نباشد که بر آن¬ها سلام کند اِلّا این که جوابش را می¬دهند و آن¬ها از میوه¬های بهشتی و هدایای آن روزی داده می¬شوند. این حدیث نیز دلالت بر زنده بودن شهدا دارد و نیز دلالت بر لزوم زیارت آنان دارد.
در آیه دیگری از قرآن کریم نیز به روزی شهدا اشاره شده است آن¬جا که می¬فرماید: «والذین هاجروا فی سبیل الله ثم قتلوا اوماتو لیزقنهم الله رزقاً حسناً و ان الله خیر الرازقین لیدخلنّهم مدخلا یرضونه » یعنی آنان که در راه رضای خدا از وطن هجرت نمودند و در راه دین خدا کشته شدند و یا مرگ¬شان فرا رسید، البته خداوند رزق و روزی نیکویی در بهشت ابد نصیب¬شان می¬گرداند که همانا خداوند بهترین روزی دهندگان است. خداوند به آنان در بهشت منزلی عنایت کند که بسیار به آن راضی و خشنود باشند.
در این آیه پس از اینکه از رزق و روزی شهدا با نام رزق حَسَن و نیکو یاد می¬کند، جایگاه آنان را در بهشت معرفی و آن را مقام رضوان و رفیع می¬داند حقیقت رزق شهدا در جهان دیگر بر ما پوشیده است، لیکن می¬دانیم که رزق آن ها از جانب خداست.

نویسنده :زهرا قیاسی -1393